ਸਾਈਬਰ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਮਹੀਨਾ ਹਰ ਸਾਲ ਅਕਤੂਬਰ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਰ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਨੋਡਲ ਸਾਈਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਏਜੰਸੀ CERT-In ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਾਈਬਰ ਧੋਖਾਧੜੀ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਕੁਝ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਘੁਟਾਲੇ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਬਾਰੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ 6 ਅਜਿਹੇ ਸਾਈਬਰ ਧੋਖਾਧੜੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜੋ ਅੱਜਕਲ ਬਹੁਤ ਆਮ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਾਂਗੇ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

OTP ਯਾਨੀ ਵਨ-ਟਾਈਮ ਪਾਸਵਰਡ ਧੋਖਾਧੜੀ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਘੁਟਾਲੇ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ OTP ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਸਨੂੰ ਦੋ-ਕਾਰਕ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਵਜੋਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੋਰ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਫ਼ੋਨ 'ਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ OTP ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਦਿੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਬੈਂਕ ਖਾਤਾ ਖਾਲੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

UPI ਪੈਸੇ ਦੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਆਮ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਤਹਿਤ ਘੁਟਾਲੇਬਾਜ਼ ਫਰਜ਼ੀ ਪੈਸੇ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਭੇਜਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਬਿਲਕੁਲ ਅਸਲੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਘੋਟਾਲੇ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਘਪਲੇ 'ਚ ਫਸ ਜਾਂਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਕਈ ਵਾਰ ਸਾਨੂੰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਾਲਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਫਸਾਉਣ ਲਈ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੰਗੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਫਸਾਉਣ ਲਈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬੈਂਕ ਖਾਤਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਾਂ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਪਭੋਗਤਾ ਚਿੰਤਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਂਝੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਬੇਹੱਦ ਖਤਰਨਾਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਕਈ ਵਾਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੁਝ ਲਿੰਕ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜਾਅਲੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ 'ਤੇ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਤੁਹਾਡੀ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਪੁੱਛੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਇੱਕ ਆਈਫੋਨ ਧੋਖਾਧੜੀ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਾਇਰਲ ਹੋਈ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਆਈਫੋਨ 5 ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੁਫਤ ਤੋਹਫੇ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਕੀਮਤ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ WhatsApp 'ਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਜਾਂ ਸਮੂਹਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਸੰਦੇਸ਼ ਫਰਜ਼ੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਲਿੰਕ ਤੁਹਾਡੇ ਖਾਤੇ ਨੂੰ ਖਾਲੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਬਿਜਲੀ ਬਿੱਲ ਭੁਗਤਾਨ ਡਿਫਾਲਟਰ ਘੁਟਾਲਾ ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਿਜਲੀ ਬਿੱਲ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਿਜਲੀ ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ ਕੱਟ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਅਜਿਹੇ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਜਾਂ ਕਾਲਾਂ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾ ਕਰੋ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਘੁਟਾਲੇ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਤੁਹਾਡੇ ਖਾਤੇ ਨੂੰ ਖਾਲੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹੋ:
ਕਿਸੇ ਵੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਦੀ ਵੈਧਤਾ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਉਸ 'ਤੇ ਨਾ ਜਾਓ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਫ਼ੋਨ ਨੰਬਰ, ਈਮੇਲ ਪਤਾ, ਡੋਮੇਨ ਨਾਮ ਨੂੰ ਵੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੈੱਕ ਕਰੋ। ਅਣਚਾਹੇ ਈਮੇਲਾਂ, ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਜਾਂ ਫ਼ੋਨ ਕਾਲਾਂ ਤੋਂ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹੋ। ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਜੇ ਕੋਈ ਨਿੱਜੀ ਜਾਂ ਵਿੱਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੰਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰੋ। ਬਿਨਾਂ ਚੈੱਕ ਕੀਤੇ ਮੈਸੇਜ ਜਾਂ ਈਮੇਲ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਲਿੰਕ 'ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਨਾ ਕਰੋ।

ਈਮੇਲ ਜਾਂ ਟੈਕਸਟ ਸੁਨੇਹਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਾਰਡ ਜਾਂ ਪਾਸਵਰਡ ਸਾਂਝਾ ਨਾ ਕਰੋ।
ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਨੂੰ ਨਵੀਨਤਮ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪੈਚਾਂ ਅਤੇ ਐਂਟੀਵਾਇਰਸ ਸੌਫਟਵੇਅਰ ਨਾਲ ਅੱਪਡੇਟ ਰੱਖੋ।